Một góc nhìn về tháp nhu cầu Maslow

 

Một góc nhìn về tháp nhu cầu Maslow

Hệ thống nhu cầu của Maslow là một lý thuyết về tâm lý học được đề xuất bởi Abraham Maslow trong bài viết "A Theory of Human Motivation" năm 1943 trong Đánh giá Tâm lý học.^[1]  Maslow sau đó đã mở rộng ý tưởng bao gồm những quan sát của ông về sự tò mò bẩm sinh của con người. Các lý thuyết của ông song song với nhiều lý thuyết khác về tâm lý học phát triển của con người, một số trong đó tập trung vào việc mô tả các giai đoạn tăng trưởng ở người. Sau đó, ông đã tạo ra một hệ thống phân loại phản ánh nhu cầu phổ biến của xã hội làm cơ sở và sau đó tiến tới những cảm xúc có được nhiều hơn.^[2]  Hệ thống nhu cầu của Maslow được sử dụng để nghiên cứu cách con người thực sự tham gia vào động lực hành vi. Maslow đã sử dụng các thuật ngữ "sinh lý", "an toàn", "thuộc về tình yêu", "nhu cầu xã hội" hoặc "lòng tự trọng" và "tự thể hiện" để mô tả mô hình mà động lực của con người thường di chuyển. Điều này có nghĩa là để động lực phát sinh ở giai đoạn tiếp theo, mỗi giai đoạn phải được thỏa mãn trong chính cá nhân họ. Ngoài ra, lý thuyết này là cơ sở chính để biết nỗ lực và động lực có tương quan như thế nào khi thảo luận về hành vi của con người. Mỗi cấp độ riêng lẻ này chứa một lượng cảm giác bên trong nhất định phải được đáp ứng để một cá nhân hoàn thành hệ thống phân cấp của họ. Mục tiêu trong lý thuyết của Maslow là đạt được cấp độ hoặc giai đoạn thứ năm: tự thể hiện.^[3]

Lý thuyết của Maslow đã được thể hiện đầy đủ trong cuốn sách Motivation and Personality^[4] năm 1954 của ông. Hệ thống phân cấp vẫn là một khuôn khổ rất phổ biến trong nghiên cứu xã hội học, đào tạo quản lý và hướng dẫn tâm lý học thứ cấp và cao hơn. Hệ thống phân cấp của Maslow đã được sửa đổi theo thời gian. Hệ thống phân cấp ban đầu nói rằng mức độ thấp hơn phải được thỏa mãn và hoàn thành trước khi chuyển sang một mục tiêu cao hơn. Tuy nhiên, ngày nay các học giả thích nghĩ về các cấp độ này là liên tục chồng chéo lẫn nhau. Điều này có nghĩa là các cấp thấp hơn có thể được ưu tiên trở lại so với các cấp khác tại bất kỳ thời điểm nào.(TheoWipedia)

Làm người chỉ mong hạnh phúc. Nhưng hạnh phúc là gì thì lại được hiểu ngắn gọn là “thỏa mãn nhu cầu”. Vậy nhu cầu là gì?

Gần 80 năm trước, cụ thể là năm 1943, Maslow đưa là “tháp Maslow” để diễn tả các cấp độ của nhu cầu mà ngày nay, các nhà tâm lý học vẫn coi đây nhu một lý thuyết căn bản về nhu cầu của con người.

Ai đã học trong mái trường XHCN thì đều biết Mác cho rằng con người cần nhu cầu vật chất trước, khi thỏa mãn rồi mới cần đến tinh thần. Thật ra điều này các triết gia đi trước Mác đã nói rồi, ông chỉ nhắc lại thôi.

Tháp Maslow không phân chia hai tầng như vậy mà có đến 5 tầng, về sau có người còn sáng tạo thành 7 tầng. Nhưng thôi, mình thử đưa ra một cái nhìn về 5 tầng.

Nhu cấp thấp nhất là nhu cầu sinh lý ăn, uống, hít thở, ngủ, mặc...Khi con người phát minh ra tiền tệ thì đồng tiền có thể giải quyết được tất cả nhưng cái này.

Ngày xưa, Tào Sảng bị thua trong cuộc tranh giành quyền lực với Tư Mã Ý, đành “lùi” xuống và mong được thành một “ông già giàu”. Còn bây giờ, một ông già khác nhếch mép cười: tôi không cần tự do dân chủ, chỉ cần tiền thôi!

Đồng ý, tiền có thể mang lại cho ông ta ăn ngon, mặc đẹp, nhà lầu xe hơi, nhiều gái nữa...Mình không nghĩ người giàu có là ngu dốt, ngược lại, ít nhất họ cũng nhanh nhạy với thời cuộc để vượt lên, chiếm phần hơn.

Với ít nhiều trí tuệ như vậy, đáng lẽ họ phải suy nghĩ xa hơn một chút. Có tài sản rồi thì làm sao phải giữ được: đó là công lý, pháp luật để bảo vệ cho quyền tư hữu. Muốn vậy thì phải có đối lập chính trị, có đa nguyên, có bầu cử tự do. Và đó chính là tự do dân chủ, cũng có thể hiểu là tầng thứ hai của tháp Maslow: nhu cầu an toàn.

Không có điều này, các tỉ phú triệu phú đều có thể vào tù bất kỳ lúc nào, họ không hề an toàn, như cách Nguyễn Du từng nói: “chữ tài liền với chữ tai một vần”, tài ở đây là tiền tài.

Thực tế cho thấy không phải cứ thỏa mãn nhu cầu tầng 1 thì sẽ đòi hòi nhu cầu tầng 2. Nó còn phụ thuộc nguồn gốc xuất thân và chế độ giáo dục của mỗi người nữa. Người hậu duệ của bần cố nông, 3-4 đời đi ở mà bắt được một đống tiền thì chắc chắn phải choáng. Với đa số những người như họ, tiền là lẽ sống, là bầu trời, không còn nhìn thấy cái gì khác.

Khi bạn đã có đủ vật chất và sự an toàn, theo Maslow, sẽ phát sinh nhu cầu tình bạn, tình yêu, cảm xúc lãng mạn yêu đời, yêu người. Bạn sẽ có hứng thú ngao du, kết bạn, trò chuyện...thật là tao nhã và phong lưu. Chắc không có nhiều người trong số chúng ta đạt đến trình độ tầng 3 thế này.

Tiếp theo, ở tầng 4 là nhu cầu được kính trọng, ngưỡng mộ. Chắc chắn, phải là những nhân tài thực sự mới có thể làm được và mới dám có những nhu cầu này.

Tầng cao nhất, tầng 5 là nhu cầu thể hiện sự thăng hoa trí tuệ, làm những điều phi thường để lưu danh sử sách. Đây chỉ có thể là những vĩ nhân và rất hiếm hoi.

Bạn có hạnh phúc không? Rất nhiều tạp chí vớ va vớ vẩn đã làm các cuộc thăm dò. Nếu gặp các đối tượng ở tầng 1 thì con số hạnh phúc dễ dàng đạt tỉ lệ 100% hoặc 99%. Tuy nhiên, khi khảo sát ở các xã hội tiên tiến, những người hướng tới những giá trị cao cấp và vẫn chưa thành công thì tỉ lệ hạnh phúc sẽ rất thấp.

Bởi vậy, các cụ có câu “ngu si hưởng thái bình”. Còn những người tham vọng, có tầm nhìn lớn không chỉ lo cho bản thân, gia đình mà muốn làm điều gì đó cho cộng đồng, cho mọi người thì lại lao tâm khổ tứ.

Tầng Nhu cầu mỗi người khác nhau, do đó quan niệm về hạnh phúc cũng khác nhau.