HỌC LÀM NGƯỜI

Đạt Lai Lạt Ma

1. Thứ nhất, “học nhận lỗi”.

 

Con người thường không chịu nhận lỗi lầm về mình, tất cả 

mọi lỗi lầm đều đổ cho người khác, cho rằng bản thân 

mình mới đúng. Thật ra không biết nhận lỗi chính là một 

lỗi lầm lớn.

2. Thứ hai, “học nhu hòa”. 

Răng người ta rất cứng, lưỡi người ta rất mềm, đi hết cuộc

 đời răng người ta lại rụng hết, nhưng  lưỡi thì vẫn còn nguyên. 

Cho nên cần phải học mềm mỏng, nhu hòa thì đời con người 

ta mới có  thể tồn tại lâu dài được.

3. Thứ ba ' học nhẫn nhục "

Thế gian này nếu nhẫn được một chút thì sóng yên bể lặng,

 lùi một bước biển rộng trời cao.

 Nhẫn, vạn sự được tiêu trừ. Nhẫn chính là biết xử sự, biết

 hóa giải, dùng trí tuệ và năng lực làm cho chuyện lớn hóa 

thành nhỏ, chuyện nhỏ hóa thành không.

4. Thứ tư, “học thấu hiểu”. 

 

Thiếu thấu hiểu nhau sẽ nảy sinh những thị phi, tranh chấp,

 hiểu lầm.Mọi người nên thấu hiểu thông cảm lẫn nhau, để

 giúp đỡ lẫn nhau. Không thôngcảm lẫn nhau làm sao có

 thể hòa bình được?

5. Thứ năm, “học buông xả”. 

 

Cuộc đời như một chiếc vali, lúc cần thì xách lên, không cần

 dùng nữa thì đặt nó xuống, lúc cần đặt xuống thì lại không

 đặt xuống, giống như kéo một túi hành lý nặng nề không tự

 tại chút nào cả. Năm tháng cuộc đời có hạn, biết buông bỏ th

ì mới tự tại được!

.

 6. Thứ sáu, “học cảm động” 

Cảm động là tâm thương yêu, tâm Bồ tát, tâm Bồ đề; trong 

cuộc đời mấy mươi năm của tôi, có rất nhiều câu chuyện,

 nhiều lời nói làm tôi cảm động, cho nên tôi cũng 

rất nỗ lực tìm cách làm cho người khác cảm động.
.

 

Để sinh tồn, chúng ta phải duy trì bảo vệ thân thể khỏe mạnh;

 thân thể khỏe mạnh không những có lợi cho bản thân, mà 

còn làm cho gia đình, bạn bè yên tâm, cho nên đó cũng là 

hành vi hiếu đễ với người thân.

Tất cả chân lý đều ở trong cuộc sống này, khi sống với tham

 sân si thì đó là luân hồi  đau khổ, khi đoạn tận tham sân si

 thì đó là Niết-bàn tịch tịnh. Vậy bài học là thấy ra đâu là 

đau khổ, đâu là Niết-bàn và nguyên nhân của nó ngay trong

chính mình và cuộc sống chứ không phải cố gắng cho những

 ảo tưởng ở tương lai… Lắng nghe, quan sát lại chính mình

 trong tương giao với cuộc sống, sẽ thấy ra (vipassati) mọi 

chân lý mà chư Phật đã chứng ngộ.

“ Sức mạnh của trẻ thơ là tiếng khóc. Sức mạnh của đàn bà

 là phẩn nộ. Sức mạnh của người ăn trộm là vũ khí. Sức 

mạnh của vua chúa là quyền uy. Sức mạnh của kẻ ngu 

là áp đảo. Sức mạnh của bậc hiền trí là cảm hóa. Sức mạnh 

của người đa  văn là thẩm sát. Sức mạnh của sa môn là nhẫn nhịn.” 

Phần lớn chúng ta khổ vì muốn được thường, lạc, ngã mà 

không thấy vô thường, khổ, vô ngã trong vạn pháp. 

Trong vô thường mà muốn thường hằng, trong khổ đau

 mà muốn hạnh phúc, trong vô ngã mà muốn đó là ta, của 

ta và tự ngã của ta: Đây được gọi là những điên đảo tưởng.

Mọi sự mọi vật do duyên sinh đều có biến đổi, có thành hoại,

 có sinh diêt. Do đó ai muốn chúng thường còn thì tự chuốc

 lấy khổ đau. Ví dụ như hoa Mai có nở có tàn nhưng ai 

muốn hoa Mai nở mãi không tàn thì sẽ khổ đau thất vọng .

Mọi sự mọi vật do ái dục + vô minh, tức tham-sân + si chi phối

 trong các hành động tạo tác mà đưa đến sầu khổ. Ví dụ 

như đời người có sinh, già, đau, chết nhưng ai tham sống

sợ chết thì sẽ khổ đau phiền muộn. 

Mọi sự mọi vật vốn vận hành theo quy luật tự nhiên của chúng,

 còn ý niệm “ta, của ta, tự ngã của ta” được gán ghép vào đó

 chỉ là ảo tưởng. Và chính ảo tưởng này đem lại khổ sầu. 

Ví dụ như mắt thấy mà cho là “ta thấy”, tai nghe mà cho là

 “ta nghe”… rồi “đây là con ta”, “đây là tài sản của ta”… nên 

mới khổ.

Bởi chúng ta không thể thay đổi được thế giới chung quanh,

 nên chúng ta đành 

phải sửa đổi chính mình, đối diện với tất cả bằng lòng từ bi 

và tâm trí huệ”

“Ra đời hai tay trắng.
Lìa đời trắng hai tay.
Sao mãi nhặt cho đầy.
Túi đời như mây bay”.

Hãy thành thật đối diện với mâu thuẫn và khuyết điểm trong 

tâm mình, đừng lừa dối 

chính mình.

Thiên Đàng, Cực Lạc, chỉ là cách gọi tên thôi. Phật giáo, Thiên

 Chúa giáo chỉ là hệ hống tổ chức Tôn giáo và Giáo lý thôi. 

Trên thực tế Chân Lý vẫn là một đối với người đã giác ngộ. 

Giống như người miền Trung gọi là củ sắn thì người miền  Nam 

 gọi là củ mì, còn người nào ăn củ đó rồi thì mới thấy chỉ là 

một củ thôi …Khi còn tranh cãi nhau về cách lập ngôn hay

 còn chấp giữ hệ thống lý thuyết riêng của mình thì vẫn còn 

chưa thấy Chân Lý… Chính ý niệm của con người chia cắt

 manh mún Sự Thật thành cái của tôi và của anh mà thôi.

Sự khác biệt giữa con người là do mức tiến hóa khác nhau 

qua các kiếp sống. Có khi nào ta thù ghét một kẻ kém ta? 

Nhận thức rằng “ Vạn vật đồng nhất ”, ta sẵn sàng tha thứ

 cho kẻ khác, vì họ không hiểu biết, không ý thức hành động 

của mình, vả lại họ và ta nào có khác nhau đâu. Khi ta hiểu

 rằng vạn vật như chính mình, từ loài người qua loài thú, 

thảo mộc, kim thạch, và ý thức rằng mọi vật đều có sự sống,

 đều có Thượng đế ngự ở trong, ta sẽ cởi bỏ thành

 kiến, mở rộng lòng thương đến muôn loài.

Có hai cách biết: Một là cái biết thực tính (paramattha), hai là 

cái biết chế định(paññatti) với khái niệm.

Khi biết thực tính thì không qua khái niệm và không phản ứng 

tạo tác (không làm: vô vi, hoặc làm mà không tạo tác: duy tác).

Khi biết chế định với khái niệm thì có hai cách: Một là làm thiện

 theo nhu cầu cần thiết, hai là làm bất thiện theo tà kiến và tham ái.

Vì vậy, thấy biết chân thật là chính, còn làm hay không là một 

động lực tất yếu từ sự thấy biết này.

– Trong lành là tuyệt đỉnh của Giới.
     

– Tĩnh lặng là tuyệt đỉnh của Định.
     

– Sáng suốt là tuyệt đỉnh của Tuệ.

Thực ra, chỉ có buông xả mới đạt được tuyệt đỉnh của Giới Định 

Tuệ mà thôi…

“Người mà trong tâm chứa đầy cách nghĩ và cách nhìn của

 mình thì sẽ không bao giờ nghe được tiếng lòng người khác.

Ví như trong tay anh nắm chặt một vật gì mà không buông

 xuống, thì anh chỉ có mỗi thứ ấy, nếu anh chịu buông xuống,

 thì anh mới có cơ hội chọn lựa những thứ khác.

Vì thế, nếu một người luôn khư khư với quan niệm của mình,

 không chịu buông xuốngthì trí tuệ chỉ có thể đạt đến ở một

 mức độ nào đó mà thôi.”

 

Hãy tin vào tất cả nhưng cũng đừng tin vào điều gì cả, hay

 nói chính xác hơn là đừng bám víu vào bất cứ điều gì. 

Tin vào mọi sự, mọi người, mọi vật… vì  tất cả điều gì đến

 với mình đều có nhân duyên với mình, đều là bài học giúp

 mình học ra cái đúng cái sai, cái xấu cái tốt, cái chân cái giả…

Do đó phải biết ơn và phải học cho thật nhiệt tình, tận tâm

 và chuyên chú… chứ không nên chểnh mảng.

Nhưng phải cẩn thận, đừng bám víu vào điều gì, vì bám víu

 là dính mắc, dính mắc là trói buộc, trói buộc là đau khổ, 

là không còn thong dong tự tại

 

“Hạnh phúc không phải là thứ có sẵn, Nó đến từ chính hành 

động của bạn.. .Tín ngưỡng của tôi rất đơn giản. Không cần 

có các chùa chiền, không cầncác triết lý cao siêu. Tim và óc

 của tôi là các chùa chiền; triết lý của tôi là lòng tốt.

Dalai Lama