НЕ ОТРЕКАЮТСЯ ЛЮБЯ / ĐỪNG BỎ CUỘC KHI MÌNH VẪN ĐANG YÊU
НЕ ОТРЕКАЮТСЯ ЛЮБЯ / ĐỪNG BỎ CUỘC KHI MÌNH VẪN ĐANG YÊU
Nhạc: Mark Minkov
Thơ: Veronica Tushnova
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Ведь жизнь кончается не завтра / Vì ngày mai cuộc đời đâu đã hết
Я перестану ждать тебя / Khi tuyệt vọng không thể chờ thêm nữa
А ты придёшь совсем внезапно / Anh lại đến với em, quá thật bất ngờ
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
А ты придёшь когда темно / Mà anh đến khi lúc trời đã tối
Когда в окно ударит вьюга / Cửa sổ nhà em bão tuyết táp liên hồi
Когда припомнишь как давно / Và khi anh chợt nhớ rất lâu rồi
Не согревали мы друг друга / Hai chúng mình không trao nhau hơi ấm
Да, ты придёшь когда темно / Phải, anh đến khi lúc trời đã tối
И так захочешь теплоты / Và như vậy, anh thèm hơi ấm
Не полюбившейся когда-то / Của người con gái anh không yêu
Что переждать не сможешь ты / Và sốt ruột, không thể chờ một lúc
Трёх человек у автомата / Sau ba người để gọi điện cho em
Вот как захочешь теплоты! / Như vậy đấy, anh thèm hơi ấm
За это можно всё отдать! / Chỉ cần vậy em sẵn trao tất cả!
И до того я в это верю / Và trước đây em cũng đã từng tin
Что трудно мне тебя не ждать / Khó vô cùng để không chờ đợi anh
Весь день, не отходя от двери / Suốt cả ngày, không rời xa cánh cửa
За это можно все отдать! / Chỉ cần vậy em sẵn trao tất cả!
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Ведь жизнь кончается не завтра / Vì ngày mai cuộc đời đâu đã hết
Я перестану ждать тебя / Khi tuyệt vọng không thể chờ thêm nữa
А ты придёшь совсем внезапно / Anh lại đến với em, quá thật bất ngờ
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
“Не отрекаются любя”/ “Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu” là bài hát nổi tiếng do Mark Minkov sáng tác dựa theo thơ của Veronica Tushnova. Bài hát được biết đến và yêu thích nhờ giọng hát của Alla Pugacheva, “Người đàn bà hát” của nước Nga. Bao nhiêu người đã ngất ngây, bao nhiêu con tim đã thổn thức khi nghe ca sĩ Alla Pugacheva hát bài hát này. Giai điệu hay, ngôn ngữ tình yêu đẹp.
Lời bài hát được lấy từ “Не отрекаются любя”, thơ của Veronica Tushnova*. Tôi đặc biệt thích bài thơ này vì nó không chỉ đơn thuần là thơ tình mà còn là bức chân dung tâm lý tinh tế. Bài thơ đã mô tả thế giới nội tâm, giúp cho ta tìm hiểu và cảm nhận những rung cảm bên trong của người phụ nữ khi đang yêu trong đau khổ.
TÁC GIẢ VÀ HOÀN CẢNH RA ĐỜI CỦA BÀI THƠ
Veronica Tushnova (1915-1965) là nhà thơ Xô Viết chuyên viết thơ về tình yêu. Bài thơ “Не отрекаются любя” được đăng trong tuyển tập “100 giờ hạnh phúc”, xuất bản năm 1965 và cũng là năm bà mất. Tuyển tập được dành tặng cho nhà thơ Alexander Yashin, người tình cuối cùng và là người có ảnh hưởng lớn đến các sáng tác của bà. Tushnova yêu Yashin say đắm nhưng ông đã có gia đình nên không thể đến với bà một cách công khai. Họ chỉ có thể gặp nhau một cách lén lút. Những ngày tháng cuối đời, bà sống trong sự đan xen giữa khao khát yêu đương với cảm giác chờ đợi vô vọng. Họ gặp nhau lần cuối khi bà đã nằm hấp hối trong bệnh viện. Tushova mất, ba năm sau Yashin cũng mất vì ung thư.
Ta dễ thấy sự tương đồng giữa nội dung bài thơ với mối tình của Tushonova, với trạng thái tinh thần của bà. Thêm vào đó, “Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu” được in trong “100 giờ hạnh phúc”, sách dành tặng cho Yashin nên dễ làm nhiều người hiểu lầm bài thơ là kết quả của mối tình đau khổ này.
Thực tế không phải như vậy. Bài thơ được viết năm 1944, khi Tushnova chưa quen Yashin. Trước Yashin, bà đã từng có hai đời chồng và cả hai lần hôn nhân gia đình đều tan vỡ. Người chồng đầu tiên là bác sĩ tâm thần Yuri Rozinsky. Họ lấy nhau năm 1938. Sau đó một năm bà sinh con gái Natasha nhưng gia đình bắt đầu rạn nứt, người chồng bỏ nhà ra đi. Bà hàng ngày mong ngóng, chờ đợi nhưng chỉ đến khi gần như hết hi vọng thì người chồng mới quay về. Ông quay về vì cần sự giúp đỡ và an ủi của bà. Mặc cho bạn bè, người thân can ngăn nhưng Tushnova không nghe, . chấp nhận và chăm sóc chồng cùng bà mẹ chồng bệnh tật. Bà làm tất cả cũng vì con. “Mọi người đều trách móc nhưng tôi không thể làm khác vì dù sao ông ấy vẫn là bố của con tôi”. Nhưng rồi gia đình vẫn tan vỡ, cuộc chia tay đã làm cho bà rất đau khổ.
Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh như vậy.
BỨC TRANH TÂM LÝ
Đọc thơ rồi tìm hiểu về Tushnova ta sẽ thấy bài thơ chính là bức tranh về cuộc đời, về trạng thái tinh thần của tác giả. Bà đã rút từ gan ruột mình những yêu thương và đau khổ, những cảm giác tuyệt vọng và hi vọng, .. để viết nên những dòng thơ này. Bài thơ là bức tranh chân dung tâm lí mô tả một cách tinh tế nội tâm của bà, của người phụ nữ thèm khát được yêu thương. Cái thế giới nội tâm với rất nhiều sắc thái cảm xúc khác nhau.
Bài thơ nói về người phụ nữ đợi chờ gần như đến tuyệt vọng mà người mình yêu không tới. Đau khổ, tuyệt vọng nhưng vẫn không làm mất đi tình yêu của người phụ nữ. Người phụ nữ vẫn chờ đợi. Vẫn tin, hay là cố tin; vẫn hy vọng, hay là cố tạo cho mình niềm hy vọng. Cô gắng tự nhủ mình đừng bỏ cuộc.
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Ведь жизнь кончается не завтра / Vì ngày mai cuộc đời đâu đã hết
Tôi đặc biệt thích câu mở đầu “Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu”. Nó hay vì chỉ bằng một câu mà ta có thể thấy được nhiều sắc thái tinh thần khác nhau. Đó là sự đan chen cảm xúc giữa tuyệt vọng và hy vọng, là nỗ lực bản thân, tự trấn an tinh thần, nhắc nhủ mình không được bỏ cuộc. Câu thơ được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong bài làm cho ta liên tưởng đến lời cầu nguyện, cầu mong Chúa trời xem đem lại tình yêu đến cho người phụ nữ.
Cái trạng thái tinh thần với đa sắc thái cảm xúc ấy là kết quả chuỗi ngày chờ đợi gần như bất tận của người phụ nữ.
Và rồi chàng đến một cách bất ngờ.
Я перестану ждать тебя / Chính vào lúc thôi không còn đợi nữa
А ты придёшь совсем внезапно / Anh lại đến với em, quá thật bất ngờ
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Chàng đến khi người phụ nữ đã tuyệt vọng. Nguyễn Du viết: “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Dưới con mắt của người đang đau khổ thì cảnh vật mọi cái đều u ám. Tushova cũng sử dụng thủ pháp tả cảnh ngụ tình, mượn cảnh để mô tả tâm trạng con người. Trời tối, ngôi nhà trong bão tuyết, người con gái cô đơn chờ đợi đã rất lâu. Còn cái gì cô đơn hơn thế?
А ты придёшь когда темно / Mà anh đến khi lúc trời đã tối
Когда в окно ударит вьюга / Cửa sổ nhà em bão tuyết táp liên hồi
Когда припомнишь как давно / Và khi anh chợt nhớ rất lâu rồi
Не согревали мы друг друга / Hai chúng mình không trao nhau hơi ấm
Да, ты придёшь когда темно / Phải, anh đến khi lúc trời đã tối
Tôi cũng không rõ người con gái có niềm tin mãnh liệt là người yêu sẽ đến hay đây là cách cô tự tự ám thị, tự tưởng tượng ra cái viễn cảnh để giữ cho ngọn lửa tình yêu không bị tắt? Hỏi như vậy vì người đàn ông mà cô yêu đâu có mặn mà gì với tình yêu của cô. Người cô yêu trước đã không thiết tha, không đủ kiên nhẫn để xếp hàng gọi điện thoại cho cô, giờ đến với cô cũng chỉ là chợt thèm, chợt nhớ. Cũng cần nói thêm một chút về chi tiết xếp hàng gọi điện thoại. Thế hệ trẻ bây giờ hay những người chưa từng sống ở Liên Xô ngày trước có thể khó hình dung về cảnh này nhưng đây là cảnh khá phổ biến ngày trước ở đất nước Xô Viết. Thời đó, điện thoại gia đình khá ít, thay vào đó người ta đặt các bốt điện thoại công cộng, mà để gọi thì bỏ xu vào đó.
И так захочешь теплоты / Và như vậy, anh thèm hơi ấm
Не полюбившейся когда-то / Của người con gái mình không yêu
Что переждать не сможешь ты / Anh sốt ruột, không thể chờ một lúc
Трёх человек у автомата / Sau ba người để gọi điện cho em
Вот как захочешь теплоты! / Như vậy đấy, anh thèm hơi ấm
Nhưng chỉ cần có vậy thôi cô cũng sẵn sàng hiến trao tất cả cho người mình yêu. Ở đây, tác giả đã tả lại rất đúng cái tâm trạng của người phụ nữ khi đang yêu, cái tâm trạng bần thần, cả ngày “không rời xa cánh cửa” mong ngóng người yêu. Khi đang yêu, người ta sẵn sàng tha thứ, sẵn sàng quên đi những khổ đau của những ngày tháng mỏi mòn chờ đợi.
За это можно всё отдать! / Chỉ cần vậy em sẵn trao tất cả!
И до того я в это верю / Và trước đây em cũng đã từng tin
Что трудно мне тебя не ждать / Khó vô cùng để không chờ đợi anh
Весь день, не отходя от двери / Suốt cả ngày, không rời xa cánh cửa
За это можно все отдать! / Chỉ cần vậy em sẵn trao tất cả!
Và cái câu thơ “Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu” cứ được lặp đi lặp lại như một lời tự nhủ, hay đúng hơn, một lời cầu nguyện, cầu cho tình yêu sẽ đến.
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Ведь жизнь кончается не завтра / Vì ngày mai cuộc đời đâu đã hết
Я перестану ждать тебя / Chính vào lúc thôi không còn đợi nữa
А ты придёшь совсем внезапно / Anh lại đến với em, quá thật bất ngờ
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Bài thơ chính là bức tranh tâm lí, khắc họa rất tinh tế cái thế giới nội tâm của người phụ nữ thèm khát được yêu thương.
* Bài thơ còn thêm 2 khổ không được đưa vào lời bài hát. Tuy vậy, việc cắt bớt này không làm thay đổi tinh thần và logic phát triển của bài thơ vì 2 khổ thơ này chỉ để diễn tả, chi tiết hóa thêm cảnh người phụ nữ cô đơn, mong mỏi chờ và đúng đến khi tuyệt vọng thì người đàn ông mình yêu đến.
VỀ VIỆC DỊCH THƠ
Hồn cốt của bài thơ nằm ở câu mở đầu “Не отрекаются любя”. Câu thơ này cũng là điệp khúc, được nhắc đi nhắc lại nhiều lần để nhấn mạnh thông điệp của tác giả: khi đang yêu thì hãy đừng bỏ cuộc.
Không kể phóng tác, theo tôi, dịch thơ có thể không cần chính xác đến từng câu chữ nhưng nhất thiết phải giữ được đúng điều tác giả muốn chuyển tải. Ở bài thơ này, câu thơ “Не отрекаются любя” đóng một vai trò đặc biệt nên càng phải được dịch chính xác, đúng với tinh thần của tác giả, điều mà một số bản dịch trước đây đã không để ý đến.
Để làm được điều này thì phải hiểu đúng bài thơ muốn nói gì. Hiểu bài thơ trong một chỉnh thể thống nhất, hiểu logic của toàn bài chứ không phải chỉ từng câu riêng biệt.
Từ “отрекаются” trong tiếng Nga có nghĩa: từ chối, từ bỏ, chối bỏ, phủ nhận, quay mặt lại. Vậy “Не отрекаются любя” sẽ được hiểu thế nào? Từ chối, chối bỏ hay phủ nhận cái gì, tình yêu? Bài thơ nói về tâm trạng của người phụ nữ khao khát được yêu nhưng không được đáp lại. Cuộc đời của tác giả cũng vậy, đau khổ vì không được nếm trải vị ngọt của tình yêu. Vậy thì làm sao có thể “phủ nhận tình yêu” hay “dối lời yêu thương” như cách hiểu và dịch của Minh Nguyệt:
“Bài hát có tên “НЕ ОТРЕКАЮТСЯ ЛЮБЯ”, nếu theo nghĩa thì dịch là “Đừng phủ nhận tình yêu”, "Đừng hờ hững với tình yêu". Nhưng tôi dịch “ĐỪNG DỐI LỜI YÊU THƯƠNG” như vậy nghe có vẻ hợp với tâm trạng của những người đang yêu, nhưng còn e thẹn mà chẳng dám nói ra những điều mình đang làm. Hay nói một cách khác: yêu, nhưng hay dối lòng nói chẳng yêu đâu! Bài hát do Alla Pugacheva hát trên 30 năm rồi, xin được giới thiệu cùng các bạn.” (blog Minhhankiev).
Bản dịch của Thụy Anh khá hay nhưng dịch thành “Đã yêu chẳng ai chối rằng không” có lẽ cũng chưa sát với tinh thần của tác giả và không khớp với các phần sau của bài thơ.
Theo tôi, các dịch giả trên chỉ chú ý đến câu thơ một cách riêng rẽ chứ không nhìn nó trong toàn bộ nội dung, logic phát triển của bài thơ. “Не отрекаются любя” ở đây phải được hiểu là hãy đừng nản chí, đừng bỏ cuộc khi trong lòng mình vẫn còn yêu. Tuy không được viết dưới dạng mệnh lệnh thức nhưng câu thơ vẫn có vai trò như một mệnh lệnh hay lời tự nhủ: “đừng từ bỏ yêu!”.
Xin chuyển ngữ bài thơ ra tiếng Việt.
НЕ ОТРЕКАЮТСЯ ЛЮБЯ / ĐỪNG BỎ CUỘC KHI MÌNH VẫN ĐANG YÊU
Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Vì ngày mai cuộc đời đâu đã hết
Chính vào lúc thôi không còn đợi nữa
Anh lại đến với em, quá thật bất ngờ
Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Mà anh đến khi lúc trời đã tối
Cửa sổ nhà em bão tuyết táp liên hồi
Và khi anh chợt nhớ rất lâu rồi
Hai chúng mình không trao nhau hơi ấm
Phải, anh đến khi lúc trời đã tối
Và như vậy, anh thèm hơi ấm
Của người con gái mình không yêu
Anh sốt ruột, không thể chờ một lúc
Sau ba người để gọi điện cho em
Như vậy đấy, anh thèm hơi ấm
Chỉ cần vậy em sẵn trao tất cả!
Và trước đây em cũng đã từng tin
Khó vô cùng để không chờ đợi anh
Suốt cả ngày, không rời xa cánh cửa
Chỉ cần vậy em sẵn trao tất cả!
Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Vì ngày mai cuộc đời đâu đã hết
Chính vào lúc thôi không còn đợi nữa
Anh lại đến với em, quá thật bất ngờ
Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu
Alla Pugacheva và “Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu”
Tushnova có rất nhiều thơ hay, nhiều nhạc sĩ đã phổ nhạc cho thơ của bà. Tuy vậy, thơ của Tushnova không được phổ biến rộng rãi. Bài thơ này cũng vậy, nó chỉ được biết đến khi kênh truyền hình TV1 của Liên Xô trình chiếu đêm chung kết cuộc thi âm nhạc “Bài hát của năm” trong chương trình năm mới ngày 1-1-1978. Alla Pugacheva lần đầu tiên tham gia đêm chung kết này với “Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu”, bài hát do Mark Minkov phổ nhạc thơ của Tushnova.
Alla Pugacheva là ca sĩ số 1 của Nga (và Liên Xô thời trước). Bà đã biểu diễn thành công rất nhiều bài, trong đó không ít bài đã vượt qua thử thách thời gian, được nhiều thế hệ yêu thích. “Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu” là một trong những bài thành công nhất của bà, nó mang đậm chấtAlla. Bà đã hát bằng cả trái tim, hát như như nhập hồn vào nhân vật, như hát chính về cuộc đời mình.
Alla tâm sự:
“… Đôi khi tôi hát như thể cho ai đó, như nói với người ấy - “Khi đang yêu em sẽ không bỏ cuộc”. Hãy đến với em! Hãy đừng quên em! Làm sao mà anh có thể vô tình như vậy? Hoặc có khi ngược lại, tôi như nói cho chính bản thân mình, tự thuyết phục hãy đừng bỏ cuộc, hãy cố gắng chịu đựng rồi mọi điều sẽ tốt đẹp.... nghĩa là như một lời cầu nguyện ... cho chính mình”.
“Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu” qua giọng hát của Alla Pugacheva:
Video là bản trình diễn của cặp đôi vô địch olimpic về trượt băng nghệ thuật Tachina Navka và Roman Kostomarov tai show “Kỷ băng hà 2000” trên nền nhạc là bài “Не отрекаются любя / Đừng bỏ cuộc khi mình vẫn đang yêu”
.png)
.png)
.png)
.png)
.jpg)
.png)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét